Polityka prywatności oraz Cookies

FUNDACJA POMOCY PRAWNEJ "TEMIDA"

Aktualności / BLOG

Najczęściej spotykanymi postępowaniami dotyczącymi alimentów, są sprawy pomiędzy dziećmi a ich rodzicami. Wiele osób nie zdaje sobie jednak sprawy z tego, że o świadczenia alimentacyjne mogą starać się również inne osoby.

W art. 128 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej k.r.o.) ustawodawca wymienił osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny. Osobami takimi są krewni w linii prostej oraz rodzeństwo. Z kolei art. 61⁷ §1 k.r.o. stanowi, że krewnymi w linii prostej są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej. W związku z powyższym nie tylko dzieci mogą starać się o alimenty od swoich rodziców czy dziadków, ale również może mieć miejsce sytuacja odwrotna, tj. rodzice lub dziadkowie mogą dochodzić świadczeń alimentacyjnych od swoich zstępnych. Należy także pamiętać, iż świadczeń alimentacyjnych może dochodzić od siebie rodzeństwo. Co więcej, w art. 128 k.r.o. został także określony przedmiot świadczenia alimentacyjnego, który stanowią środki utrzymania, a w miarę potrzeby także środki wychowania osoby uprawnionej. Należy pamiętać, iż głównym celem świadczeń alimentacyjnych jest zapewnienie utrzymania osoby uprawnionej.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje kolejności obciążenia krewnych obowiązkiem alimentacyjnym. Zgodnie z treścią art. 129 k.r.o. obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem. Dodatkowo jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych bliższych  stopniem przed dalszymi. Należy podnieść, że w przypadku, gdy jest kilku krewnych w tym samym stopniu, obowiązek alimentacyjny obciąża ich w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Przykładowo jeżeli dana osoba pozostaje w stosunku pokrewieństwa, w linii prostej posiadając wstępnych (rodzice) oraz zstępnych (dzieci), a w linii bocznej – rodzeństwo, obowiązek alimentacyjny w pierwszej kolejności spoczywa na dzieciach.

Należy zwrócić uwagę na pozytywną przesłankę powstania obowiązku alimentacyjnego, która stanowi, że uprawnionym do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku (nie dotyczy to dzieci, które nie są w stanie samodzielnie się utrzymać). Należy odróżnić „niedostatek” od „samodzielnego utrzymania się”. Niedostatek ma miejsce wówczas, gdy dana osoba ma trudności z utrzymaniem się na minimalnym poziomie. O niedostatku wypowiadał się niejednokrotnie Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach, w których wskazywał, że występuje on nie tylko wtedy, gdy uprawniony do alimentacji (wierzyciel alimentacyjny) nie ma żadnych środków utrzymania, lecz także wówczas, gdy osoba uprawniona nie może w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb.

W art. 135 § 1 k.r.o. zostały wskazane zasadnicze przesłanki, od których zależy zakres obowiązku alimentacyjnego, a jeżeli obowiązek ten ma charakter świadczenia pieniężnego – jego wysokość. Zgodnie z treścią przytoczonego przepisu, zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. W związku z powyższym, pierwszą przesłankę stanowią usprawiedliwione potrzeby uprawnionego. W wyniku wykonania obowiązku alimentacyjnego poziom życia uprawnionego nie może być wyższy niż poziom życia zobowiązanego. Świadczenie alimentacyjne co do zasady ma służyć usamodzielnieniu osoby uprawnionej. Otrzymane środki powinny zostać przeznaczone wyłącznie na realizację niezbędnych potrzeb uprawnionego. Drugą przesłanką, która wpływa na zakres świadczeń alimentacyjnych są majątkowe możliwości zobowiązanego. Zatem niezbędne jest określenie i ustalenie wysokości comiesięcznych dochodów zobowiązanego (przykładowo z tytułu wynagrodzenia za pracę). Przy ocenie możliwości majątkowych zobowiązanego należy także ustalić najważniejsze składniki jego majątku, jak np. środki zgromadzone na lokatach bankowych, nieruchomości, itp. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 grudnia 1987 r. sygn. akt III CZP 91/86 uznał, że możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego określają zarobki i dochody, jakie uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody.

Reasumując stwierdzić należy, że zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, osobami na których ciąży obowiązek alimentacyjny są krewni w linii prostej oraz rodzeństwo. Niezbędne jest jednak, aby osoba uprawniona znajdowała się w niedostatku. Powyższa przesłanka nie znajduje zastosowania  względem dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, albowiem rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych także wtedy, gdy nie znajduje się ono w niedostatku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2000 r. sygn. akt I CKN 1077/99). Zakres i ewentualna wysokość obowiązku alimentacyjnego zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

W przypadku jakichkolwiek pytań zapraszamy do kontaktu z Fundacją Pomocy Prawnej „Temida”.