Polityka prywatności oraz Cookies

FUNDACJA POMOCY PRAWNEJ "TEMIDA"

Aktualności / BLOG

Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera legalnej definicji władzy rodzicielskiej. Doktryna określa władzę rodzicielską, jako całokształt obowiązków i uprawnień rodziców względem osoby i majątku dziecka dla ochrony jego dobra i przygotowania go do samodzielnego życia. Podobnie pojęcie władzy rodzicielskiej definiuje orzecznictwo. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 maja 2000 r. w sprawie o sygn. akt  II CKN 761/00 wskazał, że „władza rodzicielska, jak to wynika z całokształtu przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a zwłaszcza art. 95 § 1, art. 96 i art. 98 § 1 k.r.o., stanowi ogół obowiązków i praw względem dziecka mających na celu zapewnienie mu należytej pieczy i strzeżenie jego interesów”. W tym miejscu należy wskazać, że poza zakresem władzy rodzicielskiej pozostaje prawo do kontaktów z dzieckiem oraz obowiązek alimentacyjny.

Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, co oznacza, że każdy z rodziców jest podmiotem władzy rodzicielskiej. W przypadku, gdy jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. Podobnie jest w sytuacji, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu. Natomiast w przypadku, gdy żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę.

Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, a w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy w treści art. 111 § 1 k.r.o. wskazuje, kiedy rodzice mogą zostać pozbawieni władzy rodzicielskiej. Pierwszą przesłankę stanowi trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej. W przypadku zaistnienia przeszkody przemijającej zachodzi podstawa do zawieszenia jej wykonywania. Przez trwałą przeszkodę, uniemożliwiającą wykonywanie władzy rodzicielskiej należy rozumieć taki układ stosunków, który wyłącza na stałe sprawowanie przez rodziców władzy rodzicielskiej. Do trwałych przeszkód należy przykładowo przewlekła choroba, skazanie uczestnika na karę długoletniego pozbawienia wolności lub choroba psychiczna.

Drugą przesłankę stanowi nadużycie władzy rodzicielskiej. O nadużyciu władzy rodzicielskiej można mówić w przypadku zmuszania dziecka do ciężkiej pracy, wychowywaniu go we wrogości do drugiego z rodziców lub wpajaniu mu zasad aspołecznych lub niemoralnych. Użyty w art. 111 k.r.o. zwrot „nadużywają władzy rodzicielskiej” wskazuje, że zachowanie stanowiące przykład nadużycia władzy rodzicielskiej nie może być zachowaniem jednokrotnym.

Trzecią przesłanką pozbawienia władzy rodzicielskiej rodziców jest zaniedbywanie przez nich w sposób rażący obowiązków względem dziecka. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 czerwca 1997 r. w sprawie o sygn. akt III CKN 122/97 wyjaśnił pojęcie rażącego zaniedbywania przez rodziców obowiązków wynikających z władzy rodzicielskiej wskazując, że w przytoczonym przepisie chodzi o zaniedbania poważne lub zaniedbania o mniejszej wadze, lecz nacechowane nasileniem złej woli, uporczywością i niepoprawnością. Dopuszczalne jest pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej wskutek jednorazowego zachowania rodzica, ale musi to być zachowanie rażące, stanowiące zagrożenie dla zdrowia lub życia dziecka.

Wystąpienie jednej trzech wskazanych wyżej przesłanek stanowi podstawę pozbawienia władzy rodzicielskiej obydwojga rodziców lub jednego z nich. Wszystkie przesłanki mogą wystąpić łącznie lub pojedynczo. Literalne brzmienie art. 111 § 1 k.r.o. wskazuje, że sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej w razie wystąpienia jednej z nich.